Φολέγανδρος: Η σοφιστικέ των ανέμων

Το κυκλαδίτικο hit των τελευταίων ετών διατηρεί ανέπα­φη την ακατέργαστη γοητεία του, τα δεντρόσπιτα, τις θεμωνιές­, τις ανοργάνωτες παραλίες και τα παρεΐστικα ξενύχτια στην κούκλα Χώρα. Και τώρα, στο τέλος του καλοκαιριού, μοιάζει ιδανικό για ένα long weekend.   

Σωστά την έλεγαν «αιχμηρή» και «σιδερένια» οι αρχαίοι. Άνυδρη, άγονη, τραχιά, με απόκρημνους βράχους να ορίζουν τις γαλαζοπράσινες ακρογιαλιές της και με τους βοριάδες να τη δέρνουν σχεδόν όλο το χρόνο: πουθενά αλλού στην Ελλάδα δεν υπάρχουν «δεντρόσπιτα» – πέτρινα κυκλικά­ χτίσματα γύρω από τα δέντρα για να τα σώσουν από τους άγριους ανέμους.

Χρόνια απομονωμένη, κράτησε την αθώα ομορφιά της ανέγγιχτη...
Ακόμη και στις πιο έντονες στιγμές της τουριστικής σεζόν, όταν όλη η Χώρα με τις τρεις πλατείες, τα σοκάκια, τα σκαλάκια, τα σπιτάκια, τα πεζούλια, τις ταβέρνες και τα μπαρ είναι… στρωμένη ευτυχισμένους επισκέπτες, ο οικισμός στο ενετικό κάστρο (των αρχών του 13ου αιώνα, χτισμένο από τον Μάρκο Σανούδο) ησυχάζει κλεισμένος προς τη θάλασσα από τον ύψους 200 μ. γκρεμό και τους εξωτερικούς τοίχους των κατοικιών που συγκροτούσαν τα τείχη του. Μεγάλα σκαλοπάτια οδηγούν από τα πλακόστρωτα περάσματα στα σπίτια με τα πολύχρωμα πορτο-παράθυρα και τα μικρά ξύλινα μπαλκόνια. πολλά τα εκκλησάκια και ο βόμβος της θάλασσας, αν πλησιάσετε προς την πλευρά του γκρεμού.

Στη βάση του βρίσκεται η μυστηριώδης Χρυσοσπηλιά, ένα ανεξερεύνητο σπήλαιο όπου έχουν βρεθεί ανθρώπινα λείψανα, σπασμένα αγγεία, ρωμαϊ­κές δεξαμενές νερού και πιστεύεται ότι ήταν λατρευτικός χώρος και τόπος τελετών ενηλικίωσης. Η πρόσβαση όμως είναι εφικτή­ μόνο από τη θάλασσα, όταν έχει καλό καιρό και αφού δώσει τη σχετική άδεια η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Για να φτάσετε, τώρα, στην εκκλησία της Παναγίας στην κορυφή του λόφου πάνω από τη Χώρα δεν χρειάζεται παρά να ανεβείτε το στριφογυριστό μονοπάτι που κάποια στιγμή «ξυρίζει» την άκρη του γκρεμού. Λένε πως έχει χτιστεί πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Άρτεμη και στον Απόλλωνα – άλλωστε, φαίνονται αρχαία σπαράγματα­ ενσωματωμένα στη δομή του. Μονόκλιτη βασιλική με πολλούς τρούλους, έχει εντοιχισμένο έναν κορμό μαρμάρινου ρωμαϊκού αγάλματος στο καμπαναριό, ενώ στο εσωτερικό σώζονται εικόνες του 17ου και του 18ου αιώνα. Άκρως επιβλητική η μεγάλη αργυροποίκιλτη δεσποτική εικόνα της Οδηγήτριας, η οποία λιτανεύεται με μεγαλοπρέπεια το Πάσχα, μαγική και η θέα προς ολόκληρο το νησί αλλά και προς το πέλαγος που το τριγυρίζει.

Η θέα από τη Χώρα θα σας κόψει την ανάσα
Η Άνω Μεριά
Αν η πυκνόκτιστη Χώρα είναι το αστικό πρόσωπο της Φολεγάνδρου, η Άνω Μεριά είναι η αγροτική της αυλή. Φτιαγμένη σταδιακά από κολίγους που αγόραζαν τα κτήματα από τους πλούσιους κι έφτιαχναν εδώ τα σπίτια τους, άρχισε να κατοικείται γύρω στο 19ο αιώνα. Διάσπαρτα σπίτια από τη μια και την άλλη πλευρά του δρόμου, ένας οικίσκος εδώ και άλλος εκεί κι ένας αγέρας που σαρώνει τα πάντα. συν το υπέροχο Λαογραφικό Μουσείο, που στην πραγματικότητα είναι μια θεμωνιά του 19ου αιώνα. Οι θεμωνιές ήταν αυτόνομες αγροτικές ή και κτηνοτροφικές μονάδες με στέγη από ειδικό χώμα ανάμεικτο με φύκια και τοίχους από πέτρα και λάσπη, χωρίς εξωτερικό σοβά, για να μην είναι ορατές από τους πειρατές. Έξω από το μουσείο έχουν διατηρηθεί το μικρό αλωνάκι και το πατητήρι σε ένα σκαλισμένο βράχο καθώς και ο πέτρινος κύλινδρος –πάνω σε κυκλικό βάθρο– όπου συνθλίβονταν οι ελιές. Τα κοπάδια με τα πρόβατα και τα άτακτα κατσίκια, όπως και οι πάμπολλες πεζούλες, δείχνουν το αγροτικό παρελθόν του νησιού (ρεβίθια, κριθάρι, ελιές και περίφημο μέλι βεβαίως), το οποίο όμως έχει εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια και φαίνεται πως θα συνεχίσει να συμβαίνει το ίδιο μια και ο τουρισμός είναι η νέα ανερχόμενη οικονομική δύναμη.

Οι παραλίες
Με τη λεπτή της «μέση» στριμωγμένη ανάμεσα στους κόλπους της Αγκάλης στα νοτιοδυτικά και των Βορεινών στα βορειοανατολικά, ανάμεσα σε τρία πελάγη, το Αιγαίο, το Μυρτώο και το Κρητικό, διαθέτει πανέμορφες παραλίες, όπου θα φτάσετε είτε με τα πόδια, μέσα από ειδυλλιακές δια­δρομές, είτε με το καραβάκι. Ο παραλιακός δρόμος που ξεκινάει από τον Καραβοστάση και πηγαίνει προς το Λιβάδι θα σας βγάλει στις μικρές Λατινάκι, Βιτσέντζου και Πουντάκι, ενώ το Κάτεργο θα το προσεγγίσετε ή με το καραβάκι ή με τα πόδια από ένα μάλλον δύσκολο μονοπάτι που ξεκινά από το Λιβάδι. 

Στην Αγκάλη –για πολλούς η ομορφότερη παραλία του νησιού– πηγαίνετε με το λεωφορείο ή το αυτοκίνητο αλλά και με τα πόδια αν είστε περιπατητικοί τύποι και αντέχετε τη γερή ανηφόρα της ανάβασης. Για μένα, πάντως, υπέροχη είναι η ερημική παραλία του Αγίου Νικολάου με την ωραιότατη ταβέρνα «Παπαλάγκι», όπου φτάνετε μέσα από ένα μονοπάτι με αφετηρία την Αγκάλη ή ύστερα από οκτάλεπτο ταξίδι με το καραβάκι. πάνω στο μονοπάτι βρίσκονται και η πολύ μικρή παραλία Φηρά και η παραλία Γαλίφος.

Από την πολύ ατμοσφαιρική και ιδιαίτερη Άνω Μεριά, στα βόρεια του νησιού, θα πάτε στις παραλίες Λιβαδάκι, Αμπέλι, Σερφιώτικο και Άγιος Γεώργιος. Αν το λέει η καρδιά σας, πάντως, η Άνω Μεριά είναι η πλέον κατάλληλη βάση για φοβερές πεζοπορίες μέσα από την αγροτική καρδιά της Φολεγάνδρου με ξωκλήσια και απίστευτη θέα στο απέραντο γαλάζιο και σε Σίκινο, Μήλο, Σαντορίνη…