Ψυχοθεραπεία: Μύθοι και πραγματικότητα

Γράφει η Αρετή Δρακάκη – Ψυχολόγος



Μύθος:

Στον Ψυχολόγο απευθύνονται όσοι είναι «τρελοί» ή διαταραγμένοι ή, στην καλύτερη περίπτωση, αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα τα οποία δεν έχουν τη δύναμη να διαχειριστούν μόνοι τους.

Πραγματικότητα:

Όλοι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα κι όλοι έχουν διάφορα θέματα να διαχειριστούν, δεδομένου ότι κανείς δεν έζησε κάτω από τέλειες συνθήκες. Οπωσδήποτε κάποιοι άνθρωποι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν δυσκολότερες και πιο τραυματικές καταστάσεις, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, σε σχέση με άλλους, κι αυτό ενδέχεται να τους έχει επιβαρύνει περισσότερο σε διάφορους τομείς. Οι άνθρωποι αποφασίζουν να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία όταν είναι σε κρίση. Ύστερα από ένα χωρισμό, ένα πένθος, μια αποτυχία, μια αίσθηση αδιεξόδου. Οι πιο ενήμεροι αποφασίζουν να ξεκινήσουν όταν διαπιστώνουν συνεχείς ομοιότητες ή επαναλήψεις στις επιλογές τους ή στις καταστάσεις στις οποίες εμπλέκονται. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, οι άνθρωποι προσπάθησαν αρκετά μόνοι τους, προτού απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Προσπάθησαν πολλές φορές να κρύψουν τον πόνο τους μέσω του αλκοόλ, των ηρεμιστικών ή άλλων ουσιών. Έχτισαν τοίχους για να προστατευτούν, απομόνωσαν τα συναισθήματά τους ή ένιωσαν να χάνονται μέσα σε αυτά.

Μύθος:

Όταν έχεις κοντά την οικογένειά σου και τους φίλους σου, δε χρειάζεσαι τον Ψυχολόγο.

Πραγματικότητα:

Τόσο η οικογένεια, όσο και οι φίλοι αποτελούν πολύ σημαντικούς παράγοντες υποστήριξης κι ανακούφισης. Όσο όμως καλές προθέσεις και να έχουν οι δικοί μας άνθρωποι, δεν μπορούν να μας ανακουφίσουν μακροπρόθεσμα. Επιπλέον δεν μπορούν να μας επηρεάσουν τόσο καταλυτικά, ώστε να κάνουμε διαφορετικές επιλογές ή να μην αισθανόμαστε αδιέξοδα. Από την άλλη ο άνθρωπος καλείται να αφήσει πίσω όσα έχει κληρονομήσει από την οικογένειά του, τα οποία το δυσκολεύουν και αποδεικνύονται μη λειτουργικά για τη δική του ζωή, και να κρατήσει όσα ταιριάζουν σε αυτό που ο ίδιος πραγματικά επιθυμεί.

Μύθος:

Αν πάω στον Ψυχολόγο κι αρχίζω να τα σκαλίζω θα γίνω χειρότερα.

Πραγματικότητα:

Το «γνώθι σε αυτόν», το οποίο μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί το βασικό στόχο της ψυχοθεραπείας, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Χρειάζεται κάποιος να αμφισβητήσει πολλούς από τους τρόπους που έμαθε να σκέφτεται, να σχετίζεται, να λειτουργεί. Η αναζήτηση των αιτιών γύρω από διάφορες καταστάσεις που μας ταλαιπωρούν, μόνο βοηθητική μπορεί να είναι. Αρχίζοντας ο άνθρωπος να απαντάει σε διάφορα ερωτήματα, αισθάνεται ανακούφιση και ηρεμία. Σαφέστατα η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια διαδικασία που μπορεί να γίνει επίπονη κάποιες φορές. Αν όμως ο άνθρωπος δεν έρθει αντιμέτωπος με τις πραγματικές αιτίες που το δυσκολεύουν, δε θα μπορέσει να πάει παρακάτω και να προχωρήσει ελεύθερος στη ζωή του.

Μύθος:

Η ψυχοθεραπεία δεν είναι για τους άντρες. Ο άντρας χρειάζεται να είναι αρκετά δυνατός, έτσι ώστε να αντιμετωπίζει μόνος του και με επιτυχία όλες τις δυσκολίες της ζωής του. Η ψυχοθεραπεία είναι μόνο για τη γυναίκα, που έτσι κι αλλιώς τα «αναλύει» περισσότερο από τον άντρα.

Πραγματικότητα:

Στατιστικά οι άντρες είναι, σε σχέση με τις γυναίκες, οι πιο επιτυχημένοι αυτόχειρες. Κι αυτό γιατί ο άντρας είναι δέσμιος πολλών προκαταλήψεων και κοινωνικών στερεοτύπων. Δεν του επιτρέπεται να επιδεικνύει ποτέ αδυναμία, να εκφράζει τα συναισθήματά του, τις αγωνίες ή τους φόβους του. Όλα αυτά είναι συνδεδεμένα με «γυναικεία» χαρακτηριστικά, επικίνδυνα για την αντρική υπόσταση. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα ο άντρας να επιβαρύνεται πολύ περισσότερο ψυχολογικά, κι ενώ θα μπορούσε να κάνει κάτι για όσα το δυσκολεύουν, καταλήγει να εκδηλώσει σοβαρά συμπτώματα, πολλές φορές μη αναστρέψιμα. Ένα από αυτά είναι και η επιτυχία στην αυτοκτονία, σε σχέση με τη γυναίκα (αν αναλογιστούμε τις περιπτώσεις αυτοκτονιών που έχουν δει τα φώτα της δημοσιότητας τελευταία, είναι κυρίως άντρες), διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, αδυναμία δημιουργίας μιας ουσιαστικής και σταθερής σχέσης, σεξουαλικές διαταραχές, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη κ.λπ.

Μύθος:

Είμαι αρκετά δυνατός/ή και τα καταφέρνω μια χαρά στη ζωή μου. Θα ήταν ανεπίτρεπτο να παραδεχτώ ότι δυσκολεύομαι, ότι αισθάνομαι μοναξιά κι ότι δεν μπορώ να δημιουργήσω μια ουσιαστική σχέση. Θα ήταν ακόμη πιο ανεπίτρεπτο να απευθυνθώ σε Ψυχολόγο.

Πραγματικότητα:

Στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί τη δυσκολότερη εξερεύνηση, αυτή του εαυτού μας. Οι άνθρωποι που αποφασίζουν να γίνουν εξερευνητές διαθέτουν μεγάλο σθένος και δύναμη. Δε διστάζουν να μπουν σε μια διαδικασία κατά την οποία θα χρειαστεί να έρθουν αντιμέτωποι με τους φόβους τους και να τους ξεπεράσουν, προκειμένου να απελευθερωθούν. Ακόμη και η αποδοχή της αδυναμίας τους είναι κάτι το οποίο μακροπρόθεσμα θα τους γεμίσει δύναμη. Αντίθετα όσοι έχουν χτίσει κάστρα παντοδυναμίας, γρήγορα διαπιστώνουν ότι αυτά δεν είναι αρκετά για να τους προστατεύσουν. Καταλήγουν να νιώθουν μόνοι και ευάλωτοι, καθώς δεν επιτρέπεται να μοιραστούν τα συναισθήματά τους αυτά με κανέναν, πολλές φορές ούτε με τον εαυτό τους.

Μύθος:

Είμαι πολύ άτυχος/η και συνεχώς πέφτω επάνω σε ακατάλληλους συντρόφους ή δυσάρεστες καταστάσεις. Κανείς δεν μπορεί να αλλάξει αυτή μου τη μοίρα.

Πραγματικότητα:

Οι άνθρωποι είμαστε οι επιλογές μας. Εμπλεκόμαστε σε καταστάσεις που μας είναι οικείες, κι όχι κατ’ανάγκη ωφέλιμες. Επιλέγουμε συνήθως συντρόφους οι οποίοι νιώθουμε ότι θα καλύψουν τα κενά και τις ανάγκες μας. Αναζητούμε επανορθωτικές εμπειρίες. Η επιλογή όμως γίνεται με κριτήρια τα οποία καταλήγουν συνήθως να επαναλαμβάνουν τραυματικές εμπειρίες. Αν έχουμε δεχτεί κακοποίηση, το πιθανότερο είναι να επιλέξουμε κάποιο σύντροφο, ο οποίος θα μας φερθεί κακοποιητικά. Αν δυσκολευόμαστε να έρθουμε κοντά με κάποιον, λόγω διαφόρων τραυματικών εμπειριών του παρελθόντος, το πιθανότερο είναι να επιλέξουμε σύντροφο που δεν είναι διαθέσιμος (που βρίσκεται πολύ μακριά, που έχει άλλη σχέση ή είναι απόμακρος).

Μύθος:

Εγώ είμαι σωστός/ή, οι άλλοι έχουν το πρόβλημα, άρα τι να μου πει ο Ψυχολόγος;

Πραγματικότητα:

Συνήθως κανείς δεν είναι απόλυτα σωστός ή λάθος. Ο καθένας μπορεί να αντιμετωπίζει την ίδια κατάσταση πολύ διαφορετικά και όλοι να θεωρούν ότι έκαναν το σωστό ή ότι έχουν δίκιο. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι δε διαθέτουμε υπερφυσικές ικανότητες που να μας επιτρέπουν να αλλάξουμε τον άλλον, το ζητούμενο είναι να εστιάσουμε σε αυτό που μπορούμε να κατανοήσουμε και να ελέγξουμε, δηλαδή στον εαυτό μας. Αυτή η αλλαγή μπορεί να επηρεάσει και τον άλλον, να διευκολύνει την επικοινωνία και το μοίρασμα σκέψεων, συναισθημάτων κι αναγκών. Έτσι μπορεί και ο άλλος να εξελιχθεί μαζί μας ή να να καταλήξουμε ότι η σχέση δε μας καλύπτει πλέον.

Μύθος:

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί απειλή για τη σεξουαλική προτίμηση των ομοφυλοφίλων. Εάν οι ομοφυλόφιλοι ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία θα κλωνιστεί ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός.

Πραγματικότητα:

Τόσο οι ομοφυλόφιλοι, όσο και οι ετεροφυλόφιλοι αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Αγαπούν το ίδιο, πονάνε το ίδιο, χαίρονται και φοβούνται το ίδιο. Δημιουργούν σχέσεις εξουσίας ή υποταγής, κακοποιούνται ψυχολογικά ή κακοποιούν, όπως και οι ετεροφυλόφιλοι. Οι ομοφυλόφιλοι έχουν ομολογουμένως να διαχειριστούν κάποια επιπλέον θέματα που σχετίζονται με την αποδοχή της σεξουαλικής τους προτίμησης από την ευρύτερη κοινωνία, την οικογένεια ή τον εργασιακό χώρο. Η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί απειλή για τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, εκτός εάν οι ίδιοι προσέλθουν με αίτημα τη διερεύνηση της σεξουαλικής τους ταυτότητας.

Οι Μύθοι μπορεί να είναι πολλοί και διαφορετικοί για τον καθένα, καθώς το άγνωστο ή προηγούμενες δυσάρεστες εμπειρίες γίνονται απειλητικές, αφήνοντας χώρο να καλλιεργηθεί κάθε είδους φόβος. Ο πραγματικός όμως φόβος συνήθως βρίσκεται πίσω από την άρνηση να κοιτάξουμε κατάματα τον εαυτό μας, να το φροντίσουμε και να του προσφέρουμε όσα πραγματικά χρειάζεται.